Gamlar vísur

 

Andrés flestum betur býr

bætir Sílalækinn,

kirkjurekann herðir hýr                um Andrés Jónasson á Sílalæk

hann er skyldurækinn.

 

Jónas þar á hálfum hlut

hamingjunnar situr,

kaus að erðum kýfðan skut           um Jónas Jónasson  á Sílalæk

kvæðin óspart flytur.

 

Hundruð tvö þar hefir Páll

hinum síst að meini,

honum reynist ekki þjáll               um Pál Jóakimsson í Árbót

útlærður frá Steini.

 

Hefir Gvendur hraðra list

hann vill áfram bruna,

aumt var það hann asnaðist           um Guðmund Friðjónsson á Sandi

inn í valtýrkuna.

  

Situr í Árbót sinnugur

Sigmundur hinn rammi,

brjóstmikill bereygður                   um Sigmund Sigurgeirsson í Árbót

????????????????????. 

Hér eru síðustu vísurnar um bændur í Aðaldal, og fyrst er það Andrés Jónasson f.1863 d.1906 bóndi á Sílalæk  til 1906, hann var faðir Jónasar bónda á Sílalæk til 1966 faðir Vilhjálms og Þrastar er þar búa núna, Þórhalls bónda á Hafralæk föður Ásgríms er þar býr núna, og Ingibjargar á Hraunkoti móðir Arnkels bónda þar og amma Ólínu er þar býr núna, næst er það Jónas Jónasson f.1867 d.1946 bóndi á  Sílalæk hann var mágur Andrésar, Friðjón sonur Jónasar f.1899. d.1946 var bóndi þar líka en dó sama ár og faðir hans, síðan er það Páll Jóakimsson f.1848 d.1927 bóndi í Árbót 1887-1891, hann var m.a. bróðir Helgu Jóakimsdóttur er flutti á Ísafjörð, hún var amma Jóakims Pálssonar skipstjóra og útgerðarmanns í Hnífsdal, einnig var Páll bróðir Jóakims Jóakimssonar er einnig flutti á Ísafjörð hann var m.a. afi Tryggva Jóakims Tryggvasonar kaupmanns á Ísafirði, síðan er það Guðmundur Fiðjónsson f.1869 d.1944 bóndi og skáld á Sandi 1901-1944,  síðast er vísa um Sigmund Sigurgeirsson f.1875 d.1930 bóndi í Árbót 1897-1910 og 1914-1930 hann var afi Hreiðars bónda þar til 1974, það vantar síðustu línuna í vísuna um Sigmund ég náði ekki að lesa út úr henni, mun skoða það betur og birta síðar.

 

Halli

Þjóðsögur

 Fúlatjörn 

Á Finnsstöðum í Kinn voru bræður tveir með móður sinni; hétu þeir Finnur og Bolli.  Þar undan bænum á Finnsstöðum var lítið vatn og mikil silungsveiði.  Þegar móðir þeirra bræðra eltist og hætti bústjórn skiptu þeir bræður landi og hlaut Finnur fremri hluta landsins þar sem Finnsstaðir nú eru, sem heita eftir honum.  En Bolli byggði bæ á nyrðri jaðrinum þar sem nú er eyðibýlið Bollastaðir.  Móðirin fylgdist með Bolla syni sínum.  Ekki leið á löngu áður þeir bræður fóru að deila um veiðina í vatninu; vildi Bolli hafa hana hálfa, en Finnur spillti veiðinni fyrir bróður sínum því hann vildi eiga veiðina alla og fór Bolli halloka fyrir ofsa bróður síns.  Varð þá móðir þeirra bræðra mjög reið og lagði það á að vatnið skyldi þaðan í frá verða fúlasta leirtjörn sem ekkert kvikindi þrifist í, og svo varð.  Nú vex þar lítið stargresi.  Af Fúlutjörn er Kaldakinn nefnd Fúlakinn.

(Jón Árnason, Ísl. Þjóðs. I. S. 462 – Sr. Jón Kristjánsson í Yztafelli)

 

Gátur

Hér koma nokkrar gamlar gátur sem ég fann handskrifaðar eftir föður minn frá 1938, endilega sendið inn svör við þessum gátum, svörin koma síðar, og fleiri gátur.

1. Hvenær byrja andarungarnir að synda?

2. Hvað gerir haninn þegar hann stendur á öðrum fæti?

3. Hvað er það sem allir verða að draga en enginn getur borið?

4. Af hverju beit Adam í eplið sem Eva gaf honum?

5. Hvað er það sem enginn vill vera en allir verða að vera?

6. Hvaða menn ganga á höfði?

Halli

Gamlar vísur

 

Hernit Tjarnar húsbóndinn

hugur prýðilega,

freknóttur og fattvaxinn             um Hernit Friðlaugsson á Tjörn

og ferndrar allavega.

 

Kristján lúinn kvelur gigt

konan eyðir trega,

Hólmavaði hefir byggt               um Kristján Jónsson á Hólmavaði

heldur þokkalega.

 

Steina í Haga stíla ég frá

stóru búi hjarna,

komst í hreppsnefnd karl að sjá    um Aðalstein Jóhannesson í Haga

kisu í rúmi Bjarna.

 

Austurhaga yfir sást

er þar Björn í leyni,

honum bekka brast                          um Björn Sigurgeirsson í Austurhaga

að bölva Aðalsteini.

 

Hér eru nokkrar gamlar vísur í viðbót og umsögn um bændurnar, fyrst Hernit Friðlaugsson f.1873 var bóndi á Tjörn 1900-1901, Rauðuskriðu 1901-1909 og Sýrnesi 1909-1947, önnur vísa um Kristján Jónsson f.1839 bóndi á Hólmavaði 1878-1884 og 1886-1914 hann var faðir Benedikts f.1885 bónda þar frá 1914, síðan er það Aðalsteinn Jóhannesson f.1866 bóndi í Haga 1897-1903, síðan trésmiður á Húsavík hann var m.a. afi Höskuldar Sigurgeirssonar á Húsavík, síðast vísan er um Björn Sigurgeirsson f.1872 d.1913 bóndi í Haga 1894-1899 og í Austurhaga 1899-1913,

gæti verið í þessum vísum vitlaust ritað hjá mér eða ég ekki skilið alveg stafsetninguna hjá föður mínum, gæti líka verið gömul orð sem maður þekkir ekki.

 

Halli

 

Gamlar vísur

Stöðum-Jarla stórvirkur

stýrir prýðilega,

Sigtryggur er sambrýndur           um Sigtrygg Björnsson á Jarlsstöðum

alveg hræðilega.

 

Heim að Garði hugur snýr

hressingu þarf hann núna,

ágætlega Baldvin býr                 um Baldvin Sigurðsson í Garði

brennivíns við trúna.

 

Nes hefir lengi Þorgrím þreytt

því má enginn varna,

hefur þó ei hugsað neitt                  um Þorgrím Pétursson í Nesi

hann mun fjölgun barna.

 

Að Vilhjálmi vísu ég sný

vers á Hafralækinn,

skuldaflækjum öllum í               um Vilhjálm Jónasson á Hafralæk

undarlega frækinn.

 

Hér eru fjórar vísur í viðbót um bændur í Aðaldal um aldamótin 1900, og smá upplýsingar um þá,

Sigtryggur Björnsson f.1873 d.1940 bóndi á Jarlsstöðum frá 1898, afi bænda sem þar búa núna Sigurðar og Einars Jónssona, Baldvin Sigurðsson f.1837 d.1915 bóndi og smáskammtalæknir í Garði afi ábúanda þar Guðnýjar Benediktsdóttur, Þorgrímur Pétursson f.1843 d.1923 bóndi í Nesi 1867-1919 afi Steingríms í Nesi bónda þar, hann lést 1968, Vilhjálmur Jónasson f.1862 d.1939 bóndi á Hafralæk 1889-1934 faðir Konráðs bónda þar og rithöfundar sem bjó með föður sínum 1910-1930 og flutti þá til Akureyrar Konráð var faðir Gísla sem lengi var forstjóri ÚA á Akureyri.

 

Halli

Bændavísur

Ég ætla að reyna að gera grein fyrir þessum bændum sem vísurnar eru um sem ég hef verið að setja inn á bloggið hjá mér, Sigurjón Þorgrímsson f.1864 bóndi í Hraunkoti sennilega stuttan tíma, síðar gestgjafi á Húsavík var giftur Júlíönnu Guðmundsdóttur f.1854 þau hjón barnlaus. Davíð Jósefsson f.1852 bóndi á Knútsstöðum og síðar á Hólmavaði giftur Helgu Kristjánsdóttur f.1854 þau hjón voru barnlaus, en voru fósturforeldrar Jónasínu á Hólmavaði. Pétur Stefánsson f.1853 bóndi á Núpum 1892-1904 áður í Sultum 1888-1891, flutti til Húsavíkur 1904. Sigurjón á Núpum er ég ekki viss um en tel hann vera Sigurjón Jónsson f.1840 í Haga var bóndi í Strandhöfn í Vopnafirði -1872 síðan á Völlum í Svarfaðardal til 1889, síðan í vinnumennsku víða í Þingeyjarsýslu, sonur hans Jón var bóndi á Núpum 1899-1900 svo þetta gæti verið hann í vinnumennsku hjá syni sínum, hefur sennilega verið tvíbýli á Núpum því Pétur Stefánsson bjó þar 1892-1904 eins og kom fram hér að ofan.  Síðan eru það bændur við vísur sem ég setti inn hjá mér 12.mars, þar er fyrst Indriði Kristjánsson f.1847 langafi minn bóndi í Skriðuseli 1893-1915.  Bjarni Benediktsson f.1863 var bóndi í Hellnaseli amk. frá 1899-1947. Friðjón Jónsson f.1838 bóndi á Sandi 1873-1917. Jakob Magnússon f.1868 bóndi í Húsabakka amk. 1894-1903?. Sigurjón Friðjónsson f.1867 bóndi á Sandi 1901-1906, síðar bóndi og alþingismaður á Einarsstöðum í Reykjadal og Litlu-Laugum í Reykjadal.

Halli

Gamlar vísur

Kota-hrauni kemur að

kvæða lúinn gyðja,

Sigurjón mun syrgja það       um Sigurjón Þorgrímsson í Hraunkoti

seint mun eignast niðja.

 

Á Knútsstöðum enda ég hring

allt er blek úr penna,

Davíðs ekki dugar þing          um Davíð Jósefsson á Knútsstöðum

Drottni er það að kenna.

 

Er á Núpum alþekktur

oft við ferju veður,

bóndinn Pétur blíðlyndur       um Pétur Stefánsson á Núpum

barnahópinn gleður.

 

Svo er líka Sigurjón

syngur vel að marki,

er hann bara eins og ljón         um Sigurjón  á Núpum ???

í öllu ferðaslarki.

 

nokkrar vísur úr stílabók föður míns, eins og fyrri vísur eru þær

um bændur í Aðaldal um aldamótin 1900, ekki er vitað um höfund

að þessum vísum, fleira síðar.

 

Halli

  

Aðaldalur

Oft er vindur ærið svalur

úti hér við norðrið falur,

byrgður allur sólarsalur,

sópað fönn að hverjum bæ,

allir vegir undir snæ.

Á þó gamli Aðaldalur

einnig vanga rjóðan.

Eiga nokkrir aðrir dal svo góðan?

 

Oft er vindur ör og svalur

út frá hér við sjóinn falur,

þó er opinn sólarsalur

sunnan undir hverjum bæ,

inn í hrauni, út við sæ.

Er því gamli Aðaldalur

yndið mitt og blíðan.

Engir hinir eiga dal svo fríðan.

 

Guðmundur Friðjónsson á Sandi

Ættfræði

En ætla ég að blogga um ættfræði og nú um skyldleika í mínum ættum,

Guðmundur Friðjónsson skáld f.1869 d.1944 var sonur Sigurbjargar Guðmundsdóttir

f.1840 d.1874, Sigurbjörg var m.a. systir Sigurveigar f.1833 d.1904 húsfreyja í

Grímshúsum og var hún langalangamma mín í móðurætt, einnig voru þær systur Þorkels

f..1826 d.1910 bónda á Syðrafjalli, Jónasar f.1825 d.1895 bónda á Sílalæk og

Jóhannesar f.1829 d.1922 bónda í Fellsseli í Kinn, amma Guðmundar á Sandi í föðurætt

var Hólmfríður Indriðadóttir f.1802 d.1885 skáldkona og húsfreyja á Hafralæk,

hún var systir Rósu Indriðadóttur f.1814 d.1895 húsfreyja á Laugarhóli í Reykjadal

og var hún langalangamma mín í föðurætt, faðir Sigurbjargar, Sigurveigar, Þorkels, Jónasar og Jóhannesar var Guðmundur Stefánsson f.1792 d.1874, afi hans var Indriði “gamli” Árnason f.1710 d.1812 ættfaðir Sílalækjarættar, bróðir Guðmundar Stefánssonar var Ólafur Stefánsson f.1789 d.1861 bóndi á Syðriskál og Fagranesi í Aðaldal, Ólafur var afi Kristjönu Árnadóttur f.1844 d.1927 sem var langalangamma mín í móðurætt, þannig að út úr þessu fæ ég sem kannske erfitt er fyrir suma að skilja að Guðmundur Stefánsson var langafi Hallgríms Óla f.1897 d.1954 bónda í Grímshúsum og Ólafur Stefánsson bróðir hans var langalangafi konu hans Kristjönu Árnadóttur f.1907 d.1987 húsfreyju í Grímshúsum sem voru afi og amma undirritaðs, endilega sendið inn athugasemdir og spurningar og mun ég reyna að svara því, þetta er svona smá fróðleikur ef einhverjir hafa áhuga á þessu.

 

kveðja Halli

Gamlar vísur

 

Er í seli ágætt horf

Indriði telur sporin,

reynir þó að rista torf         um Indriða Kristjánsson í Skriðuseli

rekkum hjá á vorin.

 

Hellnaseli heldur við

hraustur geymir sverða,

Bjarni tyggur tóbakið        um Bjarna Bendiktsson í Hellnaseli

tannlítill að verða.

 

Ég á Sandi Friðjón finn

flestum þykir skæður,

að honum lítur hreppsnefndin      um Friðjón Jónsson á Sandi

hann því öllu ræður.

 

Ég úr núpnum ofan sný

óðum fækkar býlum,

Jakob hraustur hamast í           um Jakob Magnússon í Húsabakka

Húsabakkakýlum.

 

Sigurjón þar sér um bú

sonu á og dætur,

ofur hans er aðferð sú            um Sigurjón Friðjónsson á Sandi

aldrei skíra lætur.

 

kannast einhver við þessar vísur, og hver orti þær, fann þær í gamalli stílabók, skrifaðar eftir föður minn

Helga Ingófsson bónda í Húsabakka, þetta eru allt bændur í Aðaldal kringum aldamótin 1900.