VÍSA

                        Inni í þinna augna geim

                        engan kenni’ ég voða,

                        margra landa og himna heim

                        hef ég þar að skoða.

VÍSA

                        Ég vildi, að ég fengi að vera strá

                        og visna í skónum þínum.

                        Því léttast gengirðu eflaust á

                        yfirsjónum mínum.

 

VÍSA

                        Þegar nótt um foldu fer,

                        fallin blunds í arma,

                        draums á himni sál mín sér

                        sólir þinna hvarma.

 

HÚSABAKKI

Húsabakki í Aðaldal, bærinn stendur á láglendinu vestan

Garðsnúps. Allt land jarðarinnar hefur á fyrri öldum verið eyja í

Skjálfandafljóti. Nú afmarkast landið af fljótinu að vestan, gömlum

þornuðum farvegi að sunnan og Húsabakkakíl að austan og norðan.

Sandbakkar þurrir eru með fljótinu og kílnum, að öðru leyti er landið

mest mýrlent og víða mjög vott. Margar jarðir í Aðaldal sóttu fyrrum

heyskap í Húsabakka, þegar spretta brást á harðvelli.

Nú er engjaheyskapur þar að mestu niður lagður. Þegar stórflóð koma

í Skjálfandafljót, fer láglendið mest allt undir vatn, og verður þá ekki

komist að bænum nema á báti. Húsabakki var eign Grenjaðarstaðakirkju

og talinn fyrst byggður 1670. Árið 1926 fluttust að Húsabakka hjónin

Ingólfur Indriðason f.1885 og kona hans María Bergvinsdóttir f.1888,

foreldrar núverandi ábúenda. Áhöfn 1960: 18 nautgr., 72 kindur, 1 hross.

Íbúðarhús, ein hæð og geymsluloft, 84 fm. byggt 1942. Fjós fyrir 12 kýr,

fjárhús fyrir 100 kindur, hlaða fyrir 380 h., votheystóft fyrir 60 h., allt

úr steinsteypu.

 Heimild: Byggðir & bú 1960

ALÞINGISMENN

                    Elsta þing í heimi er þjóðar sæmd og heiður

                    og þeir sem fá þar sæti í mannvirðingum hækka,

                    en samt er ekki að leyna, að ég er dáldið leiður

                    á lognmollunni þeirra og held þeim megi fækka.

VERS

                        ,,Ó, að mín augun fengi

                        aftur þig með gleði’ að sjá,

                        mætti’ ég lifa svo lengi

                        lofa skyldi ég Guð minn þá.

                        Farðu’ nú úr

                        faðmi mínum.

                        Faðmi þig trúr

                        Guð í sínum.

                        Verndarmúr

                        á vegunum sé hann þínum’’.

SÉÐ FRAM

Skipstjóri nokkur átti fjóra syni. Þrír þeirra fetuðu í fótspor föður

síns og urðu sjómenn, en sá fjórði gekk menntaveginn.

Einu sinni var á það minnst við skipstjórann, að þrír sona hans

hefðu valið sér hættusaman atvinnuveg.

,,Ekki verður sjórinn þeim þremur að meini, en sá fjórði mun

greiða skuld okkar við Ægi karlinn’’, svaraði skipstjórinn.

Gekk það eftir, því að sjómennirnir urðu ellidauðir, en yngsti

bróðirinn, sá er menntaveginn gekk, drukknaði í millilandaferð

á besta aldri.

Þannig rættist enn hið fornkveðna, að eigi verður feigum forðað

né ófeigum í hel komið.

 

VÍSA

                        Þegar golan, blíð á brá,

                        bærist mér um kinnar,

                        finnst mér að ég finni þá

                        fingur vinu minnar.

ARGINTÆTA

Einu sinni var kerling svarkur mikill og orðhákur, sem gekk undir

aukanafninu Argintæta. Átti hú fáa vini, þar sem hún bar milli

fólks sögur venjulega hálflognar og kom sér úr húsi, hvað

eftir annað, og lauk því þannig, að enginn vildi neitt með hana

hafa að gera, og bjó hún ein síðustu ár sín.

Hafðist hún við í kofa á túni bróður síns, en ekki mátti hún

stíga fæti í bæinn, svo höfðu illyrði hennar um séð.

Eina mannveran, sem skipti sér af kerlingunni, var umkomulaus

stúlka, sem var gustukabarn bróður hennar. Kom hún oft til gömlu

konunnar og lét styggðaryrði hennar hvergi á sig fá.

Loks kom þar að Argintætu þótti vænt um stúlkuna. Sagði

hún henni sögur og bað fyrir henni og sagðist vita að hún yrði

gæfukona.

Þegar Argintæta dó fannst bréf í kistli hennar, þar sem hún arfleiddi

stúlkuna að eigum sínum, sem voru nokkrar, því hún hafði

ævinlega lifað spart og dregið saman það er hún mátti. Var arfur

þessi nægur til að kosta stúlkuna í skóla og hlaut hún síðan gott

gjaforð og lifði við mannhylli.

LAMB OG REFUR

Einu sinni var lítið lamb. Það var aðeins þriggja dægra

gamalt, en sprækt og forvitið, og forvitnin varð því til mesta

ógagns. Í staðinn fyrir að liggja rólegt við hlið móður sinnar, sem

svaf undir klettabarði, rölti það af stað til að elta lítinn fugl, sem

flögraði í hægðum sínum út móana.

Lambið hafði ekki lengi gengið, þegar það mætti skrýtnu dýri,

sem hafði langt og loðið skott og beittar tennur í opnum munni.

,,Nú ét ég þig’’, sagði dýrið. ,,Ég er refur og ég ét lítil lömb með

bestu lyst’’.

,,Bíddu heldur, góði refur’’, sagði lambið, ,,ég skal vísa þér á

miklu betri bráð. Ég er svo ungt lamb, að það tekur því ekki að

leggja mig til munns, en hér ofan við klettabarðið er vænt lamb,

sem nægir í kviðfylli fyrir þig.’’.

,,Sýndu mér það strax’’, sagði refurinn, sem var svangur og átti

ekki snefil af þolinmæði.

Lambið gekk með refnum upp á klettabarðið og jarmaði sárt um

leið og þangað kom. Hvasshyrndur hrútur stökk upp og réðst á

refinn og kom á hann lagi svo iðrin lágu úti.

,,Þetta var nú helst til stórt lamb’’, hugsaði refurinn, sem skreið

særður áleiðis heim til sín, en hann komst ekki langt, því að

hrúturinn elti hann og veitti honum annað högg, sem reið honum

að fullu.

,,Svona fer fyrir þeim, sem láta sér ekki nægja það, sem þeir hafa’’,

sagði lambið við sjálft sig og skokkaði ánægt til móður sinnar, sem

svaf og vissi ekkert hvað fram hafði farið.

 

Vísa

                        Glansar hlíð í gulum kjól,

                        glit er í himintjöldum.

                        Það er eins og sumarsól

                        sitji nú að völdum.

 

ARNARHJARTAÐ

Arnarmóðirinn var á leið heim til sín. Hún sveif á breiðum vængj-

unum og hvessti sjónir á öllu, sem neðan við hana var. Þetta var

vani hennar, en nú bar hún vænan lax í klónum, sem hún vissi

að kæmi sér vel, því að ungarnir hennar þrír voru sí soltnir og hún

var ein við að ná í björgina síðan bóndi hennar varð fyrir skoti

veiðimanns og lét lífið.

Ungarnir hennar voru brátt fleygir og þá yrði léttara fyrir hana,

því að þá gátu þeir sjálfir lært að veiða sér til matar. Hún herti

flugið og brátt var kletturinn hái framundan þar sem dyngja hennar

var undir efstu gnípunni.

En hvað var þetta. Hjarta hennar barðist ólmt í brjóstinu. Dyngjan

hennar var á bak og burt. Einhver hafði komið meðan hún var

í burtu og tekið hreiðrið og nú sást ekki urmull af því.

Hún flaug upp á klettinn, lagði frá sér laxinn og leit alls staðar

í kringum sig.

Ekkert sást. Það var búið að taka frá henni ungana hennar. Fyrst

var bóndinn skotinn og síðan afkvæmunum rænt.

Tárin runnu niður hart nef össunnar, sem hafði misst allt, sem

hún átti og hjarta hennar varð eins og steinn af sorg og hatri.

Loks flaug hún einmana burt og skildi nýveiddan laxinn eftir á

klettinum.

 

Illa lítur út með arnarvarp nú í vor

Fátækur maður

Fátækur maður réri á skipi með öðrum heilan vetur, en

dró engan fisk. Enda létu hinir hann ekkert hafa og

hæddu hann þar á ofan. Það umbar hann með ró. Á sumar-

daginn fyrsta kvað hann vísu þessa:

 

                        Ég hef róið allan vetur.

                        Einhvern tíma gengur betur.

                        Sæll og blessaður sankti Pétur!

                        sendu mér þyrskling, ef þú getur.

 

Þann dag dró hann fisk. Það var stóreflis þorskur, en

dauðhoraður. Hann fékk að halda honum. Slægði hann

fiskinn um kvöldið. Í maga hans fann hann gullstykki svo

stórt, að það var meira virði en vetrarafli hinna allur til

samans. Nú hættu þeir að hæða hann, því nú var hann allt

í einu orðinn þeirra auðugastur.

 

Draumsvipur aftekins manns

Einhverntíma fyrir löngu hafði valdsmaður, er Jón hét,

dæmt mann til dauða fyrir einhverja sök, er á hann var

borin og hann gat ekki hrundið af sér, svo gilt væri tekið.

Var dómnum fullnægt á ákveðnum degi. Nóttina næstu á

eftir dreymdi valdsmanninn, að hinn aftekni maður kom

á gluggann hjá rekkju hans og kvað vísu þessa:

 

                        Dómari’ Jón! Þú dæmdir mig.

                        Dómurinn þinn var skæður.

                        Dómarinn mun dæma þig,

                        sem dómunum öllum ræður.

Vísa

                        Gef mér, Drottinn! góða nótt,

                        svo gleymdum sútum hafni.

                        Svo skal blunda sætt og rótt

                        í signuðu Jesú nafni.

TRÚ

                        Vér þurfum trú á mátt og megin

                        á manndóm, framtíð, starfsins guð,

                        þurfum að hleypa hratt á veginn,

                        hætta við víl og eymdarsuð.

                        Þurfum að minnast margra nauða,

                        svo móður svelli drótt af því,

                        þurfum að gleyma gömlum dauða,

                        og glæsta framtíð seilast í.

 

VÍSA

                                     Til náttmála stutt er að stíga,

                                     við ströndina hvíslar hljótt

                                      í brúðar skartklæðum bárudís

                                      og býður þér - góða nótt.

 

LITLA FLUGAN

Hún kom semma sumars og settist á borðið hjá mér, þar sem ég

var að skrifa. Ég varð að taka strax eftir henni, því annars var

hún óþolinmóð og átti til að fljúga upp á blaðið og ganga yfir

orðin, sem ég skrifaði seinast, og blekið var tæpast þurrt á.

Ég var vanur að gefa henni smá brauðmola með smjörklípu á,

og það kunni flugan að meta. Hún settist á brauðmolann, skók

lappirnar og hristi vængina eins og aðalatriðið væri að mýkja

útlimina í hálfbráðnu smjörinu.

Þegar flugan var að leika sér á brauðmolunum, fór ég venjulega

að skrifa og fékk til þess næði nokkra stund. En svo kom flugan

allt í einu, og flaug í hringi kringum höfuðið á mér með reiðilegu

suði. Hún hefur haldið, að ég væri búinn að gleyma sér.

Smátt og smátt vöndumst við hvort öðru, ég og litla flugan, og

daginn, sem hún lá liðin í gluggakistunni hjá mér, gat ég ekki

skrifað neitt, því ég saknaði félagsskaparins, og fannst ég orðinn

einmana. Svona getur lítil fluga orðið milkils virði.

 

VÍSA

                                Undir nætur værðar-væng

                                velt ég út af svona.

                                Mér hefur reidda mjúka sæng

                                mín hin góða kona.

 

ÆTTFAÐIR OKKAR ERLU BLOGGVINKONU OG FJÖLDA ANNARA

Peter Christian Buch var fæddur 1723, d. 23.1.1784, hann var átján

ára gamall sem verslunarþjónn við einokunnarverslunina. Síðan varð

hann forstöðumaður verslunarinnar í Hammerfest í 35 ár, eða 1745-1779.

Því starfi gegndi hann með sóma og varð það honum til hins mesta vegsauka.

Peter hafði forustu um nýjungar í atvinnuháttum í Hammerfest, efldi

fiskveiðar og bætti hafnaraðstöðu. Hann hafði einnig mikinn áhuga á

náttúru lands og sjávar og átti í miklum bréfaskriftum við Vísindafélagið

í Þrándheimi um þau mál. Hann sá atvinnumöguleika í öllu mögulegu,

perluveiðum, ullariðnaði, æðarfugli, íshafsveiðum, hvítref og kolavinnslu.

Þessi áhugi náði til Íslands. Hann sendi 30 hreindýr til Íslands á vegum

stjórnarinnar. Hann vildi ekki móttaka greiðslu fyrir þessi dýr en fékk í

staðinn medalíu frá konungi fyrir vikið. Peter átti nefnilega eyju þá er

Sörey heitir, sem er skammt frá landi við Hammerfest. Hann gaf Íslendingum

hreindýrin úr stofni þessarar eyju hans, þau sem voru talin laus við

sjúkdóma. Þessi hreindýr munu vera einn fyrsti hreyndýrastofnin sem

hér tórði. Telja má með réttu að Peter hafi verið einskonar faðir Hammerfest

sem kaupstaðar. Í Hammerfest er enn altarisbók flauelsdregin og silfurslegin

sem hann og kona hans gáfu kirkjunni. Peter varð tollstjóri í Kristiansand

og síðar meir stjórnarerindreki. Stutt var hann þó í þeim embættum og dó

í janúar 1784. Var hann þá orðin vel efnaður og eftir hann voru tæpir

sjöþúsund ríkisdalir.

Kona Peters var Anna María Elísabet Kraft Buch f.1725, d. 25.3.1801,

ætt hennar er hálfþýsk að uppruna og skeytir sig með fjölda frægra presta,

listamanna og vísindamanna. Má rekja hana aftur í aldir. María eins og hún

var kölluð lifði mann sinn lengi eða í 17 ár. Eftir fráfall hans undi hún ekki

fyrir sunnan. Hún tók saman föggur sínar og stefndi norður á Finnmörku,

til fornra heimabyggða, þótt leiðin væri hálfs annars þúsund kílómetra löng.

Hún stoppaði í Hammerfest og byggði sér veglegt slot við Ryperfjörð fyrir

það fé sem bóndi eftirlét henni. Bar það heitið Maríuborg.

Lést hún í höll sinni 1801.

Þau hjón voru foreldrar Nikulásar Buch f.1755, d.1805, sem var assistents

við Húsavíkurverslunina, tengdasonur Björns Thorlacíus kaupmanns þar.

Hann var meðal annars forfaðir minn og rúmlega níuþúsund annara

Íslendinga a.m.k. sem ég hef skráð hjá mér undanfarinn átta ár.

 

Hallgrímur Óli Helgason